January 2023

Rebeso Dzechiito (Verb extensions) Part 1

By |2022-09-15T12:45:33+02:00January 24th, 2023|O Level Shona Notes, Shona Grammer|

Image via JayaJaya Image via JayaJaya

Midzi yezviito inogona kuvedzerwa kuti ireve zvakada kuti siyanei zvichienderana nechishuwo chemutauri. Kune nzira dzakasiyana siyana dzekuvedzera nadzo midzi yezviito. Nzira idzi dzinonzi rebeso dzezviito kana kuti zvivanduriro zvezviito vamwewo vanyori navana mazvikokota veShona vanodzidaidza kuti zvivanduridzo. Izvi zvinongoenderana ne Chikandamazeko  chemunyori mumwe nemumwe.

Kazhinji kacho zita […]

Comments Off on Rebeso Dzechiito (Verb extensions) Part 1

Rebeso Dzechiito (Verb Extensions) Part 2

By |2022-09-15T12:45:30+02:00January 24th, 2023|O Level Shona Notes, Shona Grammer|

new29773

Mienzaniso tichishandisa zvirevo zvakazara.

  1. Vari kurongonora matanda kubakwa rehuni.
  2. Endai nawo kundosunungura tambo yacho.
  3. Regedza kunamanura mapepa iwayo.
  4. Murume uye akapetenura bepanhau ndokutanga kuriverenga.

 

Tichishandisa mienzaniso yezvirevo zvakazara.

  1. Arikifunira kuenderera mberi nezvaanga achiita kana achida kuwirirana neni.
  2. Mukadzi uye anotukirira wena.
  3. Chekerera pamwe chete.

 

Mienzaniso tichishandisa zvirevo zvakazara.

  1. Vanofanira kudzokorora pese pavarima.
  2. Vashandi vakadzimurura moto.

Mienzaniso tichishandisa zvirevo zvizere

  1. Vanhu vakaungana […]
Comments Off on Rebeso Dzechiito (Verb Extensions) Part 2

Chirevamwene (possesive)

By |2022-09-15T12:45:29+02:00January 24th, 2023|O Level Shona Notes, Shona Grammer|

new29773

Chidudzirazita chinoratidza muridzi (mwene) wechinhu chirikutaurwa nezvacho. Chirewamwene chinowanzowirirana nezita rachirikududzira sokuti:

chikoro                                       chedu

pamba                                         […]

Comments Off on Chirevamwene (possesive)

Chisazitasingwi (Pronoun)

By |2022-09-15T12:45:24+02:00January 24th, 2023|O Level Shona Notes, Shona Grammer|

notebook6

Chisazitasingwi (Pronoun)

Chisazitasingwi inzwi rinomirira kana kushanda panzvimbo yezita patinenge tichitaura. Sokuti:

Iye  ane mari yangu.

Icho  chikoro chacho chimbori kupi?

Dzimwe nguva tinogona kushandisa chisazitasingwi nezita racho. Sokuti:

Iyo $5 yacho aiisa pai?

Iye Taurai haanzwiwo mhani!

Kuumbwa kwezvisazitasingwi

Zvisazitasingwi zvinoumbwa maererano nemipanda yemazita azvinomirira. Mupanda mumwe nomumwe unechisazitasingwi chinoumirira uye chinogona kushandiswa nemazita ose omupanda uyu.

Zvisazitasingwi zvose […]

Comments Off on Chisazitasingwi (Pronoun)

Mazita Part 2: Mipanda yawo

By |2022-09-15T12:45:18+02:00January 24th, 2023|O Level Shona Notes, Shona Grammer|

notebook_8

Mipanda yemazita (Noun classes)

Mupanda 1

Munowanikwa mazita anechekuita nevanhu. Chivakashure ndi /mu-/ kana /mw-/ sokuti

murume                                      mu-                     +               […]

Comments Off on Mazita Part 2: Mipanda yawo

Chiverengo (Enumerator)

By |2022-09-15T12:45:23+02:00January 24th, 2023|O Level Shona Notes, Shona Grammer|

notebook_8

Chiverengo(Enumerator)

Zvirengo inzwi rinoshandiswa kudaidza manzwi eChiShona anoburitsa pfungwa yekuverenga tichikoshesa kubuditsa uwandu wechizita chirikutsangangurwa chacho sokuti:

Mumwe murume akarohwa nezuro.

Chinhunyi chakabiwa chacho?

Maumbirwo echiverengo.

Chiverengo chakaumbwa nechivakashure chechiverengo + dzitsi rechiverengo sokuti.

chi-                  +             -mwe                 […]

Comments Off on Chiverengo (Enumerator)

Chisarudzi/ Chin’an’anuri (Selector)

By |2022-09-15T12:45:22+02:00January 24th, 2023|O Level Shona Notes, Shona Grammer|

notebook_10

Chisarudzi/Chin’an’anuri (Selector)

Zvidudziramazita zvinoburitsa pfungwa yokusarudza kana kun’an’anura zvinhu kubva pane zvimwe:

Gore rino kune nzara.

Murume uye ave kupenga.

Murume upi vaurikutaura?

Madzitsi echisarudzi

a) /-no/ Dzitsi iri rinoburitsa pfungwa yokuva pedyo kana kukomberedza.

Dunhu rino rakabudirira chaizvo.

Svondo rino tirikusangana kwaMutare.

b) /-ye/ kana /-ya/ Dzitsi iri rinobuditsa pfungwa dzechinhu chambotaurwa asi chisiri kuonekwa. Chinhu chacho chinenge chichizivikanwa nevanhu vari kutaura.

Murume uya/uye anenharo.

Comments Off on Chisarudzi/ Chin’an’anuri (Selector)

Chiitopauro, Chidudziramuiti / muitirwi (relative)

By |2022-09-15T12:45:21+02:00January 24th, 2023|O Level Shona Notes, Shona Grammer|

leather_notebook

Chiitopauro/Chidudziramuiti/muitirwi (Relative)

Chinodudzira muiti wechinhu. Chinobotanidza mazita chichipa pfungwa yerupawo zvinoita kuti chishande serupawo. Heinoi mienzaniso

Chingwa chakachena chinodhura.

Munhu akapfupika ane hasha.

Murume vandakaona ndiTaurai.

 Maumbirwo

a) Chitaridzamuitirwi + chitaridzamuiti + chiratidzanguva + mudzi wechiito+ nzvovera yekupedzisira

wa- + -nd- +aka- +-on- +-a

ra- + nd- + -aka- + -vereng- + -a

b) Chitaridzamuiti+ chiratidzanguva+ […]

Comments Off on Chiitopauro, Chidudziramuiti / muitirwi (relative)

Chiratidzanguva (tense sign)

By |2022-09-15T12:45:21+02:00January 24th, 2023|O Level Shona Notes, Shona Grammer|

notebook_red

Chiratidzanguva (Tense sign)

Zviito zvinoitika nenguva sokuti arikuba zinoreva kuti chiitiko ichi chekuba chirikutoitika panguva iyoyo tichizvisiyanisa nokuti akaba kana kuti achaba. Kunewo zviito zvisinga nguva mazviri:

Zviito zvinemadonzvo anoti: rekutuma (imperative mood), rekuita (infinitive mood) nerekurudziro ( hortative mood). Heinoi mienzaniso:

kutamba (rekuita)

ngatidyei (kurudziro)

iba (rekutuma)

Pazviito zvinenguva mazviri chiratidzanguva chinobatanidzwa […]

Comments Off on Chiratidzanguva (tense sign)
Go to Top